Visie op het openbaar vervoer in en naar Noord-Nederland. Een ontwikkelagenda tot 2040 in twee fasen. Zorgeloos reizen voor iedereen
Zorgeloos reizen voor iedereen Visie op het openbaar vervoer in en naar Noord-Nederland. Een ontwikkelagenda tot 2040 in twee fasen.
3 Waarom deze agenda? 4 Visie en samenwerking 5 Wat willen we bereiken? 8 Wat er speelt 9 De doelen van deze Agenda 12 Een Agenda in twee fasen 16 De visie in kaart. Een gelaagd netwerk van openbaar vervoer 20 ‘Openbaar Vervoer is veilig en toont zich gastvrij.’ 25 De bouwstenen van de Ontwikkelagenda OV in Noord-Nederland 28 De menukaarten van projecten en maatregelen 29 Menukaart 1: Hoogwaardige verbindingen tussen de noordelijke centra 31 Menukaart 2: Snellere verbindingen met de rest van Nederland 39 Menukaart 3: Internationale verbindingen 43 Menukaart 4: Binnenstedelijke groei van mobiliteit 47 Menukaart 5: Een bereikbaar en verbonden platteland 51 Menukaart 6: Zorgeloos reizen: betaalbaar, veilig en gemakkelijk 55 Menukaart 7: Innoveren in emissies, veiligheid, exploitatie en data 59 Voor deze ambitie tekenen wij! 64 Bedankt! 65 Bijlage 66 Het landelijke Toekomstbeeld openbaar vervoer 2040 uitgelegd 67 Inhoudsopgave
4 Waarom deze agenda? Introductie
5 Er zijn veel projecten uit de agenda’s in samenhang gerealiseerd. De reizigers waarderen het OV in Noord-Nederland met een hoog cijfer en het vervoer is ook nog eens beduidend hoogwaardiger en schoner geworden. Ook is uit de evaluatie van de twee agenda’s geconcludeerd dat het een goede basis is voor samenwerking tussen partners. Het is ook een goede basis om bij de eigen plannen en investeringen op terug te vallen. Waarom nu een derde agenda? Er is veel aan de hand, er zijn ‘brandende’ kwesties: klimaat, energie, stikstof en de woningbouwopgave. Bestuurlijk ‘Noordelijk Nederland’ (Noord-Nederland én Flevoland) aanschouwt de brandende kwesties en biedt de helpende hand met de eerste bouwstenen hiervoor in het Deltaplan Noordelijk Nederland. Een helpende hand voor de landelijke woningbouwopgave, vermengd met het belang van de regionale economie én tevens om de leefbaarheid in het Noorden structureel te versterken. Een ambitieus aanbod onder de randvoorwaarde dat de bereikbaarheid van het Noorden via snelle en robuuste verbindingen wordt verbeterd. Deze Ontwikkelagenda is de derde agenda op rij. Gemaakt op verzoek van de partners in de landsdelige OV en spoortafel. De eerdere twee versies kwamen er omdat er behoefte was om samen te bouwen aan een beter openbaar vervoer (OV) in Noord-Nederland. Tevens om het beleid, de belangen en de plannen van de diverse partners (overheden, vervoerders, beheerders en reizigersorganisaties) af te stemmen en in lijn te brengen. En dat heeft geholpen! Visie en samenwerking
Ontwikkelagenda voor openbaar vervoer in Noord-Nederland 6 Samen met de bevolkingstoename groeit het verkeer door. De automobiliteit stelt ons voor uitdagingen, actieve mobiliteit (fietsen en lopen) is goed voor iedereen en het openbaar vervoer blijft een onmisbare schakel in de dagelijkse vervoersnetwerk. Het biedt een prima en minder belastend alternatief voor de auto. Spoorverbindingen, snelle bussen, streek- en stadsbussen en diverse vormen van kleinschalig vervoer als de buurtbus, de opstapper en de hubtaxi bieden een zo veel mogelijk dekkend netwerk. Ze zijn zowel fysiek als digitaal gekoppeld aan andere vormen van mobiliteit in ketens en via hubs, knooppunten en apps. De betaalbaarheid van OV staat zoals altijd onder druk. Met welke slimme oplossingen en innovaties houden we het ook straks betaalbaar voor reiziger én overheid? Daarom deze agenda! Openbaar vervoer is een oplossing! De Covid pandemie heeft een flinke bres geslagen in de positieve ontwikkelingen van het OV. Met stevige gevolgen voor reizigers en personeel. Met veel inzet is het OV in deze periode nagenoeg overeind gebleven. Maar zowel voor reizigers als OV personeel was het zwaar. We komen weer uit deze periode en onze ambities met OV blijven staan. Omdat OV bijdraagt aan de opgaven waar we in Nederland en in het Noorden voor staan. De status van deze agenda: een koersdocument Deze agenda beschrijft een gedeelde ambitie van de provincies Groningen, Fryslân, Drenthe en de gemeenten Leeuwarden, Groningen, Assen en Emmen. Niet meer, niet minder. Vervoerders (NS, Arriva en Qbuzz), buurprovincies, reizigersorganisaties, het Ministerie van IenW en ProRail hebben we geconsulteerd, zij hebben ons van veel informatie voorzien en actief meegedacht. Het is een koersdocument. Zonder wettelijke status en het reserveert geen geld. Maar het is wél een stip op de horizon: inspiratie voor projecten en investeringsplannen bij de diverse partners in Noord-Nederland! Of we alles kunnen realiseren hangt o.a. af van nader onderzoek, latere keuzes en van de beschikbare middelen. Een belangrijk startpunt zijn het Ontwikkelagenda Toekomstbeeld OV (TBOV 2040) en bestaande MIRT-afspraken voor Noord-Nederland.
7
8 Deel 1 Wat willen we bereiken?
9 Wat er speelt Dat kan onder meer door elektrificatie (EV) van auto’s. Dit is zeker veel schoner dan benzine- of dieselmotoren. Maar daarmee los je congestie, onveiligheid en ruimtebeslag niet op. Met name in verstedelijkte gebieden. Een rijdende auto vraagt 140m², een openbaarvervoerreiziger nog niet het tiende deel. Om ongebreidelde groei van goedkope EV-kilometers te voorkomen, wordt de automobiliteit in de toekomst onderworpen aan betalen naar gebruik. Dat staat al in het nieuwe regeerakkoord. Overigens ook om belastinginkomsten (accijns) zeker te stellen. Studies wijzen uit dat gedifferentieerd beprijzen zoals congestieheffing werkt: forse reductie van autokilometers, hyperspits en uitstoot. En tot een verschuiving naar OV en fiets. Belangrijk is dat beprijzen eerlijk uitpakt: op het platteland en voor groepen met een laag inkomen. Overheden zetten - zeker na Covid - sterker in op minder mobiliteit door hybride werken en meer publiek toegankelijke mobiliteit. Dat laten de regionale mobiliteitsplannen rond klimaat (RMP’s) zien. De (elektrische) fiets wordt als vervoersmiddel omarmd, net als lopen en het (zero emissie) openbaar vervoer. Op het platteland zal de auto altijd een belangrijke rol blijven spelen. In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 en het langdurige formatieproces zijn er veel studies gepubliceerd naar de ontwikkelingen in de mobiliteit. Een belangrijke stimulator achter veel studies is het klimaatakkoord. Het doel is minder fossiele emissie en minder overlast.
Ontwikkelagenda voor openbaar vervoer in Noord-Nederland 10 In 2021 is een landelijke Ontwikkelagenda Toekomstbeeld OV door het Rijk in samenwerking met decentrale overheden en de OV sector opgesteld. Deze landelijke agenda vatten we in dit rapport samen. Wij kijken dan ook specifiek naar Noord-Nederland. Ook is er recent een landelijke Nationaal Toekomstbeeld Fiets gepubliceerd. Op overstappunten (stations, hubs, overstappunten) raken fiets en OV elkaar. Ook een actieagenda Ketens en Knooppunten Is recent vastgesteld. Waarbij het Noorden overigens dankzij de eerdere Ontwikkelagenda’s voorop loopt. In de noordelijke omgevingsvisies en mobiliteitsplannen en de al eerder genoemde RMP’s lezen we zonder uitzondering dat het op peil houden en doorontwikkelen van veilige en schone bereikbaarheid voorop staat en ook voor iedereen toegankelijk en betaalbaar is. En dat OV en het benutten van de fiets waar het kan vóór de gunsten voor de auto gaan, zelfs als die elektrisch wordt aangedreven. Zeker in de stedelijke gebieden speelt ook het ruimtebeslag van de auto een rol.
11 Een reis wordt gezien als een zorgeloze keten van verplaatsingen van deur tot deur. Via een hoogwaardig basisnetwerk met zo veel mogelijk zero emissievoertuigen, met goede overstapmogelijkheden inclusief parkeervoorzieningen ook voor de fiets en met een flexibel aanbod in de laatste kilometers: van huis naar hub en van hub naar huis. Deze agenda speelt daar op in, maar omdat we ook in diverse transities zitten als digitalisering, wonen, energie en klimaat blijft flexibel inspelen nodig en moet er ruimte zijn voor het experiment. Veel projecten zijn afhankelijk van maatschappelijk kwesties (verstedelijking en klimaat) en verschillen nogal van schaal. Van een Lelylijn tot reisinformatie in een app. In tijd, budget en realisatie valt nogal wat te kiezen.
Ontwikkelagenda voor openbaar vervoer in Noord-Nederland 12 Voor deze Agenda zijn zeven hoofddoelen geformuleerd. Mobiliteitsdoelen als bereikbaarheid, economie, toegankelijkheid, betaalbaarheid, veiligheid én doelen die aansluiten bij de opgaven van deze tijd, zoals wonen en de verduurzaming. Projecten en maatregelen (de bouwstenen van deze Agenda in Deel 2) dragen bij aan bepaalde doelen. Bij die bouwstenen is aangegeven aan welke doelen ze bijdragen. De doelen van deze Agenda
13
Bereikbaar Ontsluiting, knelpunten oplossen Veiligheid Ontsluiting, knelpunten oplossen Toegankelijk Iedereen doet mee! Economie Bedrijvigheid Klimaat Duurzaamheid voorop Woonopgave Goede bereikbaarheid Betaalbaarheid Slimme exploitatie 14
15 De doelen bereikbaarheid en veiligheid koppelen we aan het oplossen van de huidige knelpunten: in de huidige infrastructuur, de dienstregelingen en knelpunten qua veiligheid. Denk aan beïnvloedingssystemen en aan overwegen. Toegankelijkheid is gerelateerd aan de wens (en ook de wettelijke plicht) om het OV en knooppunten en andere voorzieningen toegankelijk te maken voor iedereen; met of zonder beperking. Innovatieve toepassingen helpen daarbij door het bieden van meer gemak en meer informatie. De betaalbaarheid van het OV voor alle reizigers is ook een vorm van toegankelijkheid. We willen ook dat het OV bijdraagt aan de economische ontwikkeling van noordelijk Nederland. We verwijzen naar het Deltaplan Noordelijk Nederland. Immers de verbindingen binnen en van en naar de regio zijn belangrijke voorwaarden voor die ontwikkeling. Eerder is al genoemd dat OV binnen het mobiliteitssysteem altijd goed is voor de leefbaarheid en het klimaat. In de binnenstedelijke gebieden stelt dat soms wel voor uitdagingen. In de context van de maatregelen in deze noordelijke agenda willen we het klimaatdoel specificeren naar het streven naar anders reizen (minder auto, meer fiets en OV), zero emissie en goede voorzieningen op de knooppunten voor bijvoorbeeld de fiets. De woonopgave stelt hoge eisen aan de bereikbaarheid. Nabijheid van openbaar vervoer- en fietsvoorzieningen bij nieuwe woninglocaties is van groot belang om een ongewenste groei van (auto)mobiliteit te voorkomen. Tenslotte: de exploitatie van het OV moet betaalbaar blijven. Door een slim ontwerp van het netwerk met een logisch ordeningsprincipe en met slimme keuzes in infrastructuur. Het gebruik van reisdata helpt ook het streven naar een verdere optimalisatie van de bedrijfsvoering.
Ontwikkelagenda voor openbaar vervoer in Noord-Nederland 16 De stip van 2040: Het Deltaplan voor Noordelijk Nederland komt tot uitvoering Met de gepresenteerde Bouwstenen voor het Deltaplan wil Noordelijk Nederland een bijdrage leveren op het gebied van woningbouw, leefbaarheid, economie, recreatie en klimaat. Hiervoor is een uitstekende (inter)nationale en (inter)regionale bereikbaarheid noodzakelijk. Een drietal samenhangende investeringen in het spoor is hiervoor noodzakelijk: aanleg van de Lelylijn, verbetering van bestaand spoor en aanleg van de Nedersaksenlijn. In de Analyse Deltaplan voor Noordelijk Nederland (deel B) zijn de brede effecten van een betere verbondenheid van Noordelijk Nederland in het Stedelijk Netwerk Nederland en specifiek de Randstad, in combinatie met de effecten van de toevoeging van woningen en werkgelegenheid onderzocht. De nieuwe spoorverbindingen en de verbetering van het huidige spoor Figuur Bouwstenen Deltaplan Noordelijk Nederland. Bron: presentatie SNN overheden Een Agenda in twee fasen
17 voegen echt iets toe voor regio en reizigers. Een extra impuls van 25.000-75.000 woningen in de drie noordelijke provincies en Flevoland lijkt realistisch voor de lange termijn, zo meldt de studie. Nadere studies naar de effecten worden gepland. Nieuwe woningen bouwen we bij voorkeur op plekken die goed te ontsluiten zijn met OV, zoveel mogelijk op loop- of fietsafstand van stations of hubs. Een en ander heeft uiteraard grote gevolgen voor de gehele mobiliteit in Noord-Nederland, vooral tussen de stedelijke kernen. We kunnen gerust spreken over een schaalsprong. Maatregelen en projecten die bijdragen aan deze stip op de horizon (realisatie veelal tussen 2030 en 2040) en markeren we met het fast forward teken. De stip van 2030: Een robuust netwerk voor openbaar vervoer in en naar Noord-nederland Noord-Nederland gaat al uit van de eerder geplande demografische ontwikkelingen in deze periode. We bereiden ons voor op die schaalsprong naar 2040. De drie noordelijke provincies hadden al plannen om meer woningen te bouwen (49.000) en daarmee is er nog een gematigde bevolkingsgroei voorzien. Groei vindt vooral plaats in de stedelijke gebieden. Het platteland heeft moeite met haar voorzieningenniveau, maar krimp is (gelukkig) niet meer aan de orde. De ambitie voor de komende 8 jaar is om het netwerk voor OV verder robuust te maken, zowel in stad als de regio. Met betere en snellere verbindingen met heel Nederland en met onze buren via bestaande tracés. Bestaande bestuurlijke (MIRT) afspraken als het verbeteren van de spoordriehoek Zwolle - Groningen / Leeuwarden zijn een belangrijke basis. Het platteland wordt steeds beter aangesloten op het robuuste netwerk via moderne overstappunten: hubs. Die gelaagdheid komt ook tot uiting in deze agenda. We bouwen verder aan een hoogwaardig netwerk dat wordt gevoed door slimme (kleinschalige) vervoervormen. Het wordt ondersteund met state-of-the-art digitale hulpmiddelen om de reis te faciliteren. De landelijk gestandaardiseerde MaaS (Mobility as a Service) apps vormen daarin de spil. De stip van 2030 is een tussenstap naar het eindbeeld in 2040. Maatregelen en projecten zijn vóór 2030 gerealiseerd. Deze eerste stap markeren we met het forward teken.
Ontwikkelagenda voor openbaar vervoer in Noord-Nederland 18 G Dokkum Holwerd Hollum Nes Feanwâlden G Buitenpos Menno reist van Vriescheloo naar Hollum op Ameland. Daar heeft hij een B&B geboekt voor een welverdiende vakantie. De B&B is vanaf 15.00 uur beschikbaar, de boot vaart om 14.00 uur vanaf Holwerd. Zijn MaaS app stelt voor om de reis te beginnen met de hubtaxi naar de nieuwe OV-hub Blijham-West en vanaf daar met de bus naar station Winschoten. En dan verder naar Holwerd met treinen en snelbus. Menno slaat deze reis op in de app. De app waarschuwt de chauffeur van de bus dat de hubtaxi een passagier brengt. Hij wacht nog een minuutje. De hubtaxi rijdt namelijk een tijdje achter een wat langzame tractor; dat kan gebeuren op het platteland. Van Winschoten reist hij met de trein naar Feanwâlden: dat kan door het nieuwe Hoofdstation nu rechtsreeks! En dan aansluitend met de snelbus naar de pier van Holwerd. Aankomst 13.30 uur. Ruim op tijd. De app geeft, ook gesproken, aan op welke perrons en haltes Menno moet overstappen en hoeveel tijd daarvoor is. Ook de looproute wordt getoond. Betalen gaat nog met zijn pinpas. Een Tikkie heeft de app nog niet. Menno kan zelfs zien waar de veerboot is gedurende zijn bus- en treinreizen. Een extraatje in de app. Hij krijgt al een beetje het vakantiegevoel. 4 2 1 3 Menno met MaaS op weg
19 Groningen Suikerzijde Blijham-West Vriescheloo Grijpskerk Winschoten GRONINGEN Groningen Europapark Zuidhorn st T A X I In Nes aangekomen staat de bus naar Hollum al klaar. Menno stapt in en de vakantie is nu echt begonnen. Aan het eind van de rit vraagt de app Menno om een beoordeling van de reis en van de app: vijf sterren natuurlijk! Het kon minder. En de app vraagt om feedback: wat kan er beter? Nou, een Tikkie voor de hele reis bijvoorbeeld. 5
Ontwikkelagenda voor openbaar vervoer in Noord-Nederland 20 Het ROBUUST gelaagd en veilig netwerk Het spoor en de hoogwaardige snelle busverbindingen (ook wel in jargon, BRT: bus rapid transit, genoemd) vormen de ruggengraat van stedelijke en economische centra. Daar gaat het netwerk via transferia, hubs en knooppunten over in een binnenstedelijk fijn vertakt netwerk met voldoende capaciteit en kwaliteit, ook gelet op de woningbouwopgave. Dat kan via de stadsbus, kleinere vormen van stadsvervoer en via deelmobiliteit. De grotere knooppunten zijn aangesloten op nationale en internationale verbindingen. Het ommeland wordt ontsloten met de streekbus, (hub)taxi’s en met diverse vormen van deelmobiliteit. Ze zijn met elkaar verbonden via goede op- en overstappunten. Publiek (en individueel) voor-en-natransport is uitstekend geregeld en afgestemd. Service (‘een rode loper’) en informatievoorziening naar de reiziger staan op een hoog peil, zowel fysiek als digitaal. Dit is de basis onder zorgeloos vervoer van deur tot deur; die geen deur overslaat! Voor het spoorwegennet werken we verder aan de aanpak van onbewaakte overwegen. Ook de sociale veiligheid verdient meer aandacht: OV is veilig en toont zich gastvrij. We naar streven naar een gelaagd netwerk: naadloos met elkaar verbonden, met goede en veilige overstapmogelijkheden. De visie in kaart. Een gelaagd netwerk van openbaar vervoer
21 Goed vervoer draagt bij aan de demografische, ruimtelijke en klimaatopgaven: investeren in schoon materieel is een goede businesscase. De ambities van het Noorden rond waterstof hebben invloed op innovaties. Het ligt voor de hand experimenten met waterstof en publieke en logistieke mobiliteit in deze regio te laten plaatsvinden. Het dagelijkse stedelijk netwerk OV wordt een integraal onderdeel van het Daily-Urban-System (het dagelijkse opererende stedelijke netwerk) rondom de kerncentra Groningen, Leeuwarden, Assen, Emmen en Zwolle. Het netwerk rijdt vanaf de regio snel en direct tot aan de randen van de stad en ontsluit via knooppunten in de steden de belangrijkste locaties zoals centra, ziekenhuizen en scholen en universiteit met maximaal één overstap. Het gaat om hoogwaardige buslijnen (HOV) en treindiensten. Juist bij een uitbreiding van het aantal woningen, en dus inwoners in de provincies, zal ook deze vervoerstroom extra aandacht vergen. Immers meer mensen betekent meer verplaatsingen. In een stad die liever minder auto’s op haar wegen ziet. Kansen benutten! En bij het Deltaplan? Dan worden een aantal hoogwaardige buslijnen treinverbindingen. De Lelylijn wordt een spoorverbinding tussen Flevoland en Groningen via
Ontwikkelagenda voor openbaar vervoer in Noord-Nederland 22 Heerenveen en Drachten met hoogwaardige aftakkingen naar Leeuwarden (zonder overstap) en Assen (via Groningen). De Nedersaksenlijn bedient een stedenband in Noordoost-Nederland. Van stad naar randstad en buitenland De verbindingen met de Randstad over bestaand spoor worden veiliger, beter en sneller. De Lelylijn is zonet al genoemd en gaat uiteraard verder dan Lelystad. De Randstad is vanuit Groningen en Leeuwarden zo een uur sneller dan nu binnen bereik. Uiteraard met een hoge frequentie en met modern materieel. Maar ook richting onze oosterburen biedt de Wunderline Leeuwarden - Groningen - Bremen een moderne en snelle Europese verbinding. En bij Coevorden gaat de trein door naar Rheine. Via de Nedersaksenlijn is (met één overstap) ook Münster bereikbaar. Doortrekking van Lelylijn naar de Noord-Duitse steden (en verder naar Scandinavië) wordt nader onderzocht in het kader van de nieuwe Trans-European Transport Network verordening en als bouwsteen binnen de Europese doelstellingen voor internationale spoorverbindingen. Van Ommeland naar stad en terug Het dagelijkse stedelijke openbaarvervoernetwerk wordt mede gevoed door aanvullende buslijnen en kleinschalig publiek (of soms privaat) vervoer met bijvoorbeeld taxi, met privé-vervoer (auto, fiets) of via vormen van deelmobiliteit. Er is via veel regionaal maatwerk een nog beter fijnmazig netwerk van vervoers- mogelijkheden beschikbaar. En als er ook in het ommeland meer woningen komen kan ook hier de vervoersvraag toenemen. Via goede reisinformatie en service kan een reis makkelijk worden gepland en geborgd. Open data en het delen daarvan over vervoersstromen van de mobiliteitsaanbieders in de drie noordelijke provincies maken dat we lijnen, hubs en het overstappen gericht kunnen verbeteren. pa M Sneek Stavoren Harlingen Haven Bolsward Franeke Zurich Harlingen Ontwikkelagenda N Ambities nieuwe en ve overzicht OV-knoop, HUB Spoor, stoptrein/Sprinter Spoor, sneltrein/IC Qliner Q-link Lelylijn Nedersaksenlijn Nieuw station Station Overige bus Veerdienst Drachten Legenda
23 24 agina 23 pagina 24 ASSEN Veendam Assen Noord Haren Heerenveen Drachten Leeuwarden Werpsterhoek Grou-Jirnsum Mantgum Akkrum Lemmer Dokkum Faenwâlden Emmeloord Meppel Steenwijk Wolvega Groningen Suikerzijde Staphorst Hoogeveen Ommen Dalfsen Emmen Emmen-Zuid Nieuw-Amsterdam Borger Joure Marknesse Zwartsluis Dedemsvaart Grootegast Norg Smilde Klazienaveen Ter Apel Emmer-Compascuum Vlagtwedde Siddeburen Pekela Dieverbrug Zweeloo Zuidwolde Holwerd Lauwersoog Leens er Buitenpost Grijpskerk Gieten Westlaren Annen Beilen Coevorden Hardenberg Stadskanaal Winschoten Scheemda Hoogezand Zuidbroek Bedum Loppersum Bad Nieuweschans Delfzijl GRONINGEN Groningen Europapark Appingedam Zernike Groningen Noord Eemshaven Uithuizen Winsum Kardinge Ten Boer Meerstad LEEUWARDEN ZWOLLE Leek Boerakker Marum Roden Zuidhorn Assen Kloosterveen Oosterwolde Heerenveen IJsstadion Kampen Assen Marsdijk Noord Nederland 2040 erbeterde verbindingen Gestileerde kaart. Oldenburg Bremen Hamburg Scandinavië Borkum Kristiansand Enschede Enschede Arnhem Amsterdam/Schiphol Amersfoort
Ontwikkelagenda voor openbaar vervoer in Noord-Nederland 25 Zernike Leek Lelylijn Nedersaksenlijn Versnellen spoor LeeuwardenZwolle/Leeuwarden-Groningen Wunderline Versnellen Harlingen-Leeuwarden Nieuwe stations Versterken BRT Ontwikkelagenda Noord Nederland 2040 Ambities nieuwe en verbeterde verbindingen projecten Assen Noord Drachten Leeuwarden Werpsterhoek Emmeloord Groningen Suikerzijde Staphorst Heerenveen IJsstadion Legenda Enschede Enschede Arnhem Amsterdam/Schiphol Amersfoort
26 27 Ter Apel Gestileerde kaart. Stadskanaal Oldenburg Bremen Hamburg Scandinavië Borkum Kristiansand ‘Openbaar Vervoer is veilig en toont zich gastvrij.’ – OV Ontwikkelagenda Noord Nederland 2040
28 Deel 2 De bouwstenen van de Ontwikkelagenda openbaar vervoer in Noord-Nederland Foto ProRail – Stefan Verkerk
29 Menukaarten per thema In de evaluatie van de eerdere ontwikkelagenda’s is een aantal thema’s genoemd die men graag terug wil zien in deze nieuwe versie. Deels gaat die uit van het ordenend principe binnen het openbaar vervoer: het dagelijkse interstedelijk netwerk in het Noorden (nationale en internationale verbindingen, streekvervoer, vervoer in de stad). Andere thema’s zoals klimaat en knooppuntontwikkeling, innovaties en slim datagebruik zijn in twee aanvullende menukaarten ondergebracht. Tussen de menu’s zijn ‘crossovers’ te zien. Voor de door de partners geïnventariseerde projecten en maatregelen zijn ook de bijdragen aan de doelen in deze agenda in kaart gebracht en er is een inschatting gemaakt van de investeringen die nodig zijn. Die bedragen hebben een diversiteit aan ‘hardheid’; sommige zijn reeds uitgewerkt op basis van ontwerpen, sommige zijn ramingen op basis van ervaringscijfers, ze zijn te beschouwen als gemiddelden binnen een bandbreedte. De gevolgen voor de exploitatiekosten zijn niet overal meegenomen. Eventuele kostenstijgingen zijn niet meegenomen. De status van deze agenda als een koersdocument maakt dat partners zelf (eventueel waar nodig in samenwerking, zoals in MIRT-verband of via het Deltaplan) in hun eigen plannen en agenda’s (van spooragenda tot RMP) op basis van bestuurlijke besluiten een nadere uitwerking geven van de projecten, de kosten en de gevolgen. De menukaarten van projecten en maatregelen Toegankelijk Economie Klimaat Woonopgave Betaalbaarheid Bereikbaarheid Veiligheid
Ontwikkelagenda voor openbaar vervoer in Noord-Nederland 30
31 Hoogwaardige verbindingen tussen de noordelijke centra Snel, betrouwbaar en comfortabel reizen op de hoofdaders in het Noorden. Een hoogwaardig en snel OV-netwerk dat steden verbindt en reizigers uitnodigt te kiezen voor het openbaar vervoer. Het vormt de ruggengraat van de mobiliteit in de gehele regio en is aangesloten op gastvrije en efficiënte aansluitpunten waar reizigers uit de regio kunnen op- en overstappen. Dit netwerk vormt het fundament voor een verdere uitbreiding van de vervoerscapaciteit in het maximale scenario van het Deltaplan voor noordelijk Nederland. MENUKAART 1
R-001 Twee directe intercity’s Groningen - Leeuwarden (5e en 6e trein) per uur Verbeteren van de treinververbinding tussen Groningen en Leeuwarden door introductie 5e en 6e (IC) trein per uur tussen beide provinciehoofdsteden. zie N-002 R-001b Station Suikerzijde Opening station Suikerzijde in relatie met verbetering treinverbinding Groningen - Leeuwarden zie N-002 R-002 Versterken spoorverbinding Emmen - Hardenberg - Zwolle Versnellen dienstregeling Emmen - Zwolle Frequentieverhoging Emmen - Zwolle, doorontwikkeling van extra spitsritten inclusief maatregelen tussen Nieuw- Amsterdam en Coevorden (2e fase) Aanpak tractie en energievoorziening en overwegveiligheid. 300 miljoen R-003 Aanpak niet actief beveiligde overwegen (NABO’s) in Noord-Nederland Het aanpakken van ca. 50 resterende (merendeel agrarische) NABO’s op het reizigersnet waardoor betrouwbaarheid en veiligheid verbetert. p.m. 32 MENUKAART 1
R-004 Introductie Intercity Nieuwe Generatie Invoering Intercity Nieuwe Generatie (ICNG) vanaf 2024 tussen Randstad, Zwolle en Groningen/ Leeuwarden. Zo kan optimaal geprofiteerd worden van de infrastructurele mogelijkheden van o.a. de Hanzelijn. – R-005 Optimaliseren treinexploitatie Leeuwarden - Harlingen Haven Aanleg dubbelspoor Dronrijp - Franeker. 30 – 50 miljoen R-006 Realisatie station Leeuwarden Werpsterhoeke Realisatie van station en hub aan de spoorlijn Leeuwarden - Zwolle bij de nieuwe woonwijken Middelsee/Zuidlanden in Leeuwarden. 25 miljoen R-007 Bereikbaarheid Staphorst Aanleggen station, eerst verkennen of een station Staphorst mogelijk en wenselijk is. 15 miljoen R-008 Verbeteren corridor Assen - Groningen met o.a. station Assen Noord Optimaliseren van OV-bereikbaarheid op deze corridor door verder optimaliseren trein (inclusief de spitspendel Groningen-Assen) en HOV bus over A28 en verkenning van een mogelijk nieuw station Assen-Noord. p.m. 33 MENUKAART 1
34 MENUKAART 1 R-009 Dekkend en betrouwbaar regionaal HOV-netwerk met treinkwaliteit voor Noordelijk Nederland Verbeteren doorstroming en betrouwbaarheid HOV-bus op N34 en A28 met als optie: aanleg busbaan A28 De Punt > Groningen (zie ook R-010). Verbeteren doorstroming en betrouwbaarheid HOV-bus op A7 Leek > Groningen. Verbeteren busverbindingen naar HOVkwaliteit (zowel infrastructuur, materieel en frequentie) op de relaties Sneek - Heerenveen, Leeuwarden - Alkmaar, Dokkum - Feanwâlden, Drachten - Assen, Hoogeveen - Emmen en tot slot Emmen - Oosterwolde - Drachten – Leeuwarden. Verbeteren betrouwbaarheid en doorstroming HOV-bus in stedelijke gebieden Leeuwarden, Emmen, Groningen. 50 – 100 miljoen R-010 Verbeteren doorstromingkruising N33 - N34 voor bus en auto Reconstructie verkeersplein Gieten inclusief de herinrichting van de hub Gieten. 25 miljoen R-011 Realisatie volwaardige kwartierdienst Leeuwarden - Sneek in de spits Realiseren snelheidsverhoging Mantgum - Sneek door verbeteren baanvakstabiliteit. 20 – 36 miljoen
R-012 Vervanging van de spoorbrug over het Van Harinxmakanaal (HRMK) door spooraquaduct Verbeteren verbinding bestaand spoor Leeuwarden - Zwolle 100 – 125 miljoen R-013 Bediening Heerenveen IJsstadion bij evenementen Verbeteren Heerenveen IJsstadion bij evenementen exploitatie p.m. R-014 Sneltrein Delfzijl - Groningen Introductie sneltrein Delfzijl - Appingedam - Groningen, mogelijk gekoppeld aan sneltrein Groningen - Veendam - Stadskanaal. 70 – 75 miljoen R-015 S-Baan (boog) Groningen Onderzoek naar verdichten op kortere afstand van de stad Groningen en versnellen op langere afstand, door onder andere: 5e/6e trein Leeuwarden - Groningen en station Suikerzijde. Mogelijkheden voor extra stations zoals Friesestraatweg, De Hoogte en Hoogkerk. Mogelijke doortrek Assen - Groningen Noord en station Assen-Noord. 1.000 – 2.500 miljoen 35 MENUKAART 1
36 R-016 Verbeteren spoorproduct voor reizigers tussen Groningen en Zwolle Verlengen en dagdekkend maken spitspendel Groningen - Assen. Plus uitbreiden naar Hoogeveen en/of Zwolle. Frequentieverhoging IC Groningen – Zwolle. Kosten infra zie N-002 Exploitatie p.m. MENUKAART 1
37
Ontwikkelagenda voor openbaar vervoer in Noord-Nederland 38
39 Snellere verbindingen met de rest van Nederland Uitstekende nationale en regionale bereikbaarheid is noodzakelijk om de noordelijke bijdrage aan de landelijke opgaven te kunnen realiseren. Het Noorden heeft daarnaast ook de behoefte om de eigen economische structuur en de leefbaarheid blijvend te versterken. Een goede ontsluiting naar de economische centra in Nederland is daarbij van cruciaal belang. We hebben de ruimte om in te spelen op de landelijke opgaven zoals de woningbouwopgave. Door deze slim te koppelen aan goede spoorinfrastructuur (veilig, snel en frequent) snijdt het mes aan twee kanten. MENUKAART 2
40 N-001 Aanleg Lelylijn: Lelystad - Emmeloord - Heerenveen - Drachten - Groningen / Leeuwarden Aanleg nieuwe spoorverbinding Lelystad-Emmeloord - Heerenveen - Drachten - Groningen / Leeuwarden. Reistijdverbetering met 30 tot 50 minuten: noodzakelijk voor de bijdrage van noordelijk Nederland aan de landelijke woningbouwopgave en benutting van het economische groeipotentieel. 6.500 miljoen N-002 Verbeteren bestaand spoor: Randstad -Zwolle - Groningen / Leeuwarden Versnellen en robuust maken bestaand spoor Randstad - Zwolle - Groningen/ Leeuwarden, door onder andere snelheidsverhoging Hanzelijn en Flevolijn. Vergroting capaciteit door frequentieverhoging van de treindienst (opgenomen in R-016). Aanpak spoorwegovergangen Zwolle - Groningen / Leeuwarden, vergroting capaciteit station Meppel. Aanpak beweegbare bruggen Meppel-Leeuwarden met prioriteit voor vervanging HMRK-spoorbrug (opgenomen in R-012). 1.700 miljoen MENUKAART 2
41 N-003a Gefaseerde aanpak Nedersaksenlijn Bijdrage aan de sociaaleconomische ontwikkeling in Noordoost-Nederland Bouwstap 1 Vernieuwing van het spoor tussen Veendam en Stadskanaal, zodat een reguliere stoptrein tussen Veendam en Stadskanaal gaat rijden. Verduurzaming aandrijving Almelo - Mariënberg. (+ 50 miljoen) 115 miljoen N-003b Bouwstap 2 Het opwaarderen van de stoptrein tot een sneltrein naar Stadskanaal, waarbij Veendam tevens een kwartiers dienst krijgt met Groningen 16 miljoen N-003c Bouwstap 3 Treindienst Groningen - Veendam - Stadskanaal - Emmen - Almelo - Enschede: aanleg nieuw spoor Stadskanaal naar Emmen, gedeeltelijke verdubbeling spoor Emmen - Coevorden - Hardenberg. 1.000 miljoen MENUKAART 2
Ontwikkelagenda voor openbaar vervoer in Noord-Nederland 42
43 Internationale verbindingen Voor de economische vitaliteit van Noord-Nederland zijn niet alleen de OV-verbindingen met andere landsdelen van belang. Ook de verbinding met strategische knooppunten, economische centra en steden in Duitsland en richting Scandinavië dragen daaraan bij. Internationale verbindingen op langere afstand versterken onze positie en zijn een duurzaam, aantrekkelijk en betrouwbaar alternatief voor het korte afstand vliegverkeer. Kort internationaal verkeer via verbindingen met spoor of bus in de grensgebieden zijn van belang om de sociale uitwisseling in en de economische positie van de grensstreek te bevorderen. De Wunderline is een voorbeeld dat aan beide doelen bijdraagt. Op de kortere termijn grensoverschrijdend interregionaal en op langere termijn internationaal. MENUKAART 3
44 I-001a Wunderline Bouwstap 1 De Friesenbrücke wordt hersteld en de reistijd tussen Groningen en Bremen wordt teruggebracht met 20 minuten. 70 miljoen I-001b Bouwstap 2 De reistijd tussen Groningen en Bremen wordt verder teruggebracht. Tevens is de wens om frequenter te gaan rijden en op een aantal directe treinen tussen Groningen en Bremen aan te bieden. 20 miljoen (deel in Nederland) I-001c Bouwstap 3 Bouwstap 3 is gericht op een rechtstreekse hogesnelheidstrein tussen Groningen en Bremen met een reistijd van nog geen 90 minuten. In het kader van het Deltaplan voor het Noorden wordt doortrekken van de Lelylijn naar Bremen en verder onderzocht. p.m. MENUKAART 3
45 I-002a Spoorlijn Emmen - Rheine Bouwstap 1 Bevordering internationale arbeidsmobiliteit door personenvervoer op het spoortraject Coevorden - Bad Bentheim. 15 miljoen I-002b Bouwstap 2 Bevordering internationale arbeidsmobiliteit door uitbreiding richting zowel Emmen als naar Rheine. 25 miljoen I-003 Internationale busverbindingen Verkenning van mogelijke (nieuwe) lijnen voor kort internationale busverbindingen via behoefteonderzoeken. Te koppelen aan de Duitsland agenda. p.m. I-004 Realisatie internationaal busstation Groningen Aan noordzijde van Hoofdstation Groningen realisatie van 2 tot 4 haltes voor internationale bussen van onder andere Flixbus. p.m. MENUKAART 3
Ontwikkelagenda voor openbaar vervoer in Noord-Nederland 46
47 Binnenstedelijke groei van mobiliteit Minder auto en meer ruimte voor OV en de fiets. Om de stad bereikbaar, leefbaar en veilig te houden is een beperking het ruimtegebruik van de auto in de stad het streven. Dat kan als openbaar vervoer en fietsen en lopen die rol in de stedelijke bereikbaarheid voldoende kunnen overnemen. Ook als onderdeel van een ketenreis: een combinatie van auto, OV en fietsen en lopen. Goede aansluitingen tussen het interstedelijk netwerk (menu 1) en de stad zijn hier cruciaal. Belangrijk is ook dat de woningbouwontwikkeling rond OV-knooppunten plaats zal vinden, zoals opgenomen als doelstelling in het Deltaplan (64.000 autonome woningbouw en 125.000 extra woningen). Op deze wijze wordt onnodige (auto)mobiliteit voorkomen. De concentratie van woningen bij OV-voorzieningen draagt bij aan de bereikbaarheid van banen en voorzieningen, ook voor hen die geen auto bezitten. MENUKAART 4
48 S-001a Verbeteren kwaliteit BRT-systeem Groningen en Leeuwarden (snelle bus/HOV) Kansen benutten van de (potentiële) kwaliteit BRT, ook door oplossen van capaciteits-, kwaliteits-, doorstromings- en betrouwbaarheidsknelpunten. (zie ook S-001b, S-001c en S-001d). > 50 miljoen S-001b Verbeteren OV-verbindingen van en naar Zernike Campus Groningen Stapsgewijze verbetering van het openbaar vervoer van en naar Zernike. > 15 miljoen S-001c Verbeteren bereikbaarheid busstation zuid Groningen Realisatie van afritten van het Emmaviaduct (zogeheten insnijding) - waardoor vanuit en naar zuidelijke richting (A28) een rechtstreekse busverbinding naar het nieuwe busstation Groningen ontstaat. 18,3 miljoen S-001d Slimme oplossingen voor een goed functionerend openbaar vervoer binnen het concept van de ‘Doorwaadbare stad’ Groningen en Leeuwarden Groningen en Leeuwarden leggen de focus op vervoer dat weinig ruimte inneemt, schoon en gezond is. Het ontmoedigen van autogebruik betekent dat zowel kwalitatief als kwantitatief er uitstekende alternatieven via publieke- en deelmobiliteit moeten zijn. p.m. MENUKAART 4
49 S-002 Versterken stedelijk netwerk openbaar vervoer Leeuwarden, Assen en Emmen Verbeteren doorstroming bussen stationsgebied Leeuwarden. 10 miljoen Herinrichting stationsgebied en forse verbetering en doorstroming openbaar vervoer OV-assen naar station Emmen. 10 miljoen OV-as Assen-Oost en West plus busaansluiting Assen-West op A28. 7 miljoen MENUKAART 4
Ontwikkelagenda voor openbaar vervoer in Noord-Nederland 50
51 Een bereikbaar en verbonden platteland Het doel van deze menukaart is een 100% bereikbaarheid van 7-24 uur van voorzieningen voor de regio. Dat betekent dat we vanaf elke voordeur op het platteland een mogelijkheid bieden om met vormen van vervoer naadloos aan te kunnen sluiten op de hoogwaardige interstedelijke netwerken. Zo wordt een snelle verbinding gegarandeerd naar publieke voorzieningen in steden, verzorgings-kernen en naar hubs. Dat gaat gepaard met goede informatie over de reis en is en blijft voor de reiziger betaalbaar. Uitgangspunt is dat iedereen op reis kan en indien wenselijk daarbij geholpen wordt. MENUKAART 5
52 P-001 Doorontwikkeling robuust basisnet en onderliggend net Het verder optimaliseren van het lijnennetmede op basis van actuele vervoersdata. Zowel versterken van een basisnet inclusief een koppeling met kleinschalig (deel)vervoer voor de dunnere vervoerstromen. Maar ook het flexibeler inspelen op fluctuerende vervoerstromen (zoals studenten en toeristen). p.m. P-002 Verbeteren vindbaarheid kleinschalig OV-systemen (hubtaxi, opstapper) We faciliteiten de vindbaarheid, maar ook het gebruiksgemak van de ‘onderkant’ van het mobiliteitspalet: opstappers, buurtbussen en hubtaxi, maar ook nieuwe vormen van deelvervoer zoals bijv. e-scooters. Dit doen we onder andere in de doorontwikkeling van de MaaS-app’s (zie Z-004). 0,1 miljoen MENUKAART 5
53 P-003 (Door)ontwikkeling OV-knooppunten (Hub programma 2.0) Aanleg nieuwe hubs of aanpassen bestaande hubs met fietsparkeer- en andere fietsvoorzieningen, nieuwe producten (pakketdienst, zorg), deelvoorzieningen (deelfiets, -scooter, -auto), P+R-voorzieningen of EV-laadstations. Speerpunten in Groningen: Groningen-Noord, Lauwersoog, Appingedam, Veendam, Stadskanaal, Hoogezand en Winschoten, Groningen - Suikerzijde, Groningen - Oosterhamrikzone en Groningen – Zernike. 10 miljoen Speerpunten in Drenthe: Assen, Beilen, Hoogeveen, Meppel, Borger, Emmen en Emmen-Zuid. 10 miljoen Speerpunten OV knooppunten in Friesland: Franeker, Sneek, Heerenveen en Leeuwarden. 10 miljoen Speerpunt Overijssel in Noord: Steenwijk, Hardenberg. p.m. MENUKAART 5
Ontwikkelagenda voor openbaar vervoer in Noord-Nederland 54
55 Zorgeloos reizen: betaalbaar, veilig en gemakkelijk In menukaart 5 is de robuustheid van het basisnet en de fijnmazigheid in de ontsluiting de regio beschreven in termen van dienstregeling en infrastructuur. De factor ‘gemak’ moet daarnaast een belangrijke drijfveer blijken om te kiezen voor een openbaarvervoermiddel. Om een aantrekkelijk alternatief te zijn moet het OV een reis kunnen aanbieden waarin de reiziger zo weinig mogelijk onzekerheden en risico’s ontmoet. Heldere informatie over de reis, een gemakkelijke betaalwijze, die vergelijkbaar is met betalen aan de kassa, laadpaal of pomp (met de app of bankpas) en gastvrije en veilige overstapplaatsen. Door verbeteringen en innovaties door te voeren (en er mee te experimenteren) gaan we dat bereiken. MENUKAART 6
56 Z-001 Verbeteren (sociale) veiligheid in het OV Inzet stewards in trein, bus en perron met zo mogelijk meer (gewelds) bevoegdheden. Versterken toezicht op het openbaar vervoer en publieke voorzieningen. Structurele aanpak van overlast. 1,5 miljoen Z-002 Toegankelijker betaalsysteem OV Nieuwe vorm van betalen met bankpas, creditcard of OV-app. Nieuwe abonnementsvormen waarbij flexibiliteit, belonen van loyaliteit en laagdrempeligheid uitgangspunten zijn, concurrerend met de auto. Invoering van single check-in check-out. Aandacht voor digitale veiligheid en privacy. p.m. Z-003 Toegankelijk en inclusief OV Streven naar een fysiek 90% toegankelijke reis in 2030 en 100% in 2040. Investeringen in de belangrijkste haltes en hubs worden voorzien in projecten rond Ketens en Knooppunten. p.m. Z-004 Digitale mogelijkheden reis- informatie verbeteren (MaaS) (Betere) samenwerking met reisplanners en het verder ontwikkelen van MaaS-apps. We werken landelijk samen met diverse partners om de reisplanning en -informatie via digitale hulpmiddelen te verbeteren. Opdat, zowel de reiziger en de vervoerder, op basis van datauitwisseling flexibel kunnen inspelen op diverse situaties. In noordelijk verband wordt ook geïnvesteerd om de MaaS-app (en daarmee het OV) verder te ontwikkelen qua toegankelijkheid voor mensen met een beperking. 0,5 miljoen MENUKAART 6
57 Z-005 Educatie: hoe reis ik met het OV? Voorlichting door OV-ambassadeurs aan diverse groepen- van jeugd tot senior - hoe te reizen met bus, trein en taxivormen. Maar ook gebruik maken van diverse vrijwilligers- en deelsystemen. 0,2 miljoen Z-006 Hub innovaties Voortdurende innovaties in de hub ontwikkeling (zie P-003) die leiden tot een beter vervoersproduct (gemak). Verder integreren van de hub ‘in de samenleving’: sport, zorg, recreatie dichterbij brengen (of de hub daar naar toe). Dynamische reisinformatie (DRIS) op hubs en drukke haltes over de reis is voorzien tot 2035. Ondersteuning van betrokken beheerders van hub-voorzieningen p.m. MENUKAART 6
Ontwikkelagenda voor openbaar vervoer in Noord-Nederland 58
59 Innoveren in emissies, veiligheid, exploitatie en data Innovaties maken efficiënter, slimmer, duurzamer en veiliger openbaar vervoer mogelijk. Het zijn het innovaties waar we al aan werken. En het kan gaan om innovaties die we nog niet kunnen voorzien. Ontwikkelingen gaan soms snel. De komende 10 tot 20 jaar staan in het teken van grote transities. Energie, klimaatadaptie, digitalisering en bijvoorbeeld ook in de sensortechnologie. Allemaal ontwikkelingen die beslist invloed gaan hebben op de ontwikkelingen in het openbaar vervoer. Soms dus al dichtbij: zoals zeroemissievervoer en de introductie van waterstof als energiedrager voor materieel. En soms wat verder weg als autonoom vervoer. En betalen naar gebruik zal ongetwijfeld voor 2030 haar intrede doen voor alle vervoerswijzen: OV doet dat al! MENUKAART 7
60 E-001 Transitie emissievrij busvervoer Vanaf 2025 instroom nieuwe bussen 100% zero emissie aan de uitlaat. In 2030: 100% van de vloot vervangen door zero-emissiebussen. Uiterlijk 2025: 100% gebruik van hernieuwbare regionaal opgewekte energie. Opgave wordt meegenomen in voorbereiding aanbesteding nieuwe bus concessie Friesland 2024. In Groningen worden in 2023 twee coaches voor de verbindingen Groningen - Emmen/Drachten omgebouwd naar waterstof. Ook wordt een proef gedaan met achtpersoonsvoertuigen op waterstof. (concessie) E-002 Transitie emissievrij treinvervoer regionale spoorlijnen De ambitie van de provincies is om bij aanvang van de nieuwe noordelijke treinconcessie in 2036 volledig naar emissievrij treinvervoer te gaan (in Drenthe rijden de passagierstreinen al emissievrij). Voor 2030 wordt een definitieve keuze gemaakt omtrent de inzet van waterstof- en batterijtreinen. Aanschaf vier waterstoftreinen op het spoor in Groningen vanaf 2025. Inclusief een tankstation voor groene waterstof en inclusief (laad)infra-aanpassingen. Onderzoek om halverwege concessie batterijtreinen te laten rijden tussen Leeuwarden en Harlingen Haven. Waterstoftreinen: circa € 230 miljoen (2/3 van de treinen) Batterijtreinen: circa € 50 miljoen (1/3 van de treinen) MENUKAART 7
61 E-003 Autonome treinen (pilots voor doorontwikkeling) Voortzetten pilots autonome treinen, inclusief automatisch rangeren op De Vork in Haren en bij onderhoudsbedrijf in Onnen. p.m. E-004 Nieuw treinbeveiligingssysteem ERTMS noordelijke spoorlijnen Vervangen van het oude treinbeveiligingssysteem ATB NG voor ERTMS level 2 op de noordelijke regionale spoorlijnen en invoering ERTMS op het hoofdrailnet. En wanneer haalbaar ook ATO GoA2 (automatische tractie en remmen met personeel in cabine) in de treinen inbouwen. Vanaf 2036 GoA3 (automatisch met personeel aan boord) in de nieuwe concessie. 400 miljoen (alleen regionaal) E-005 Anders roosteren/ spreiden en mijden Beter afstemming vraag en aanbod (in de spitsuren) met onderwijsinstellingen, werkgevers en vervoerders. 0,2 miljoen E-006 Werkgevers aanpak: minder auto, meer openbaar vervoer voor woon-werk en zakelijk verkeer Actieve rol van de noordelijke overheden in de ‘Coalitie anders reizen’ en het uitvoeren van campagnes richting werkgevers en de reizigers. Zie ook de regionale mobiliteitsplannen rond duurzaamheid (RMP). 10 miljoen MENUKAART 7
62 E-007 Aanleg waterstoftankstations en laadinfra bij knooppunten Meerdere tankstations na realisatie in Groningen en Emmen. Realisatie slimme laadpalen in concessiegebieden. 25 miljoen E-008 Slim gebruik (open) data. Gebruik maken van publieke databronnen zoals verkeerscijfers, knelpunten, maar ook bijvoorbeeld gezondheid en autobezit. Het toegankelijker publiekelijk delen van de vervoerprestaties. Voorbeelden: instappers, reizigerskilometers, tevredenheid, CO2-uitstoot, energiegebruik, drukte etc.. Meer delen van vervoerdata tussen vervoerders en overheden. Zo kunnen we meer samenwerken en beter prioriteiten stellen wat betreft bijvoorbeeld ontwikkeling van nieuwe verbindingen en aansluitingen. 0,2 miljoen MENUKAART 7
63 E-009 Sturen met prijsbeleid Met de invoering van rekeningrijden ruimte bieden voor proeven met regionale en multimodale tarifering (auto, OV, parkeren). We streven daarbij naar een begrijpelijke tarifering voor de reiziger. Ook lobby voor eerlijk beprijzen, rekening houdend met het platteland. p.m. E-010 Verder verbeteren beschikbaarheid mobiliteit Stimuleren van marktinitiatieven (deelmobiliteit, niet zijnde bus) in de keten. Ook het Wmo-vervoer hier een plek in geven. Bijvoorbeeld uitleenscootmobielen op hubs of deelscooters voor de last mile naar een toeristische hotspot. 5 miljoen E-011 Duurzame bouw Duurzame bouw van OV-voorzieningen, door toepassing van circulaire materialen en andere duurzaamheid bevorderende maatregelen rond infrastructuur en gebouwen. p.m. MENUKAART 7
64 Provincie Fryslân Avine Fokkens-Kelder Provincie Drenthe Nelleke Vedelaar Provincie Groningen Fleur Gräper-van Koolwijk Gemeente Emmen Guido Rink Gemeente Assen Martin Rasker Gemeente Groningen Philip Broeksma Gemeente Leeuwarden Evert Stellingwerf Voor deze ambitie tekenen wij!
65 Bedankt! Consumentenplatforms OV OV-bureau Groningen Drenthe Arriva Qbuzz NS ProRail Ministerie van IenW Provincie Overijssel Dank aan de volgende organisaties in de landsdelige OV en spoortafel voor hun medewerking bij de totstandkoming van deze agenda.
66 Bijlage
67 Op basis van de contouren is er verder gewerkt aan het aanscherpen van het beeld en door goede plannen te ontwikkelen die bijdragen aan het toekomstbeeld en dit met alle betrokkenen inhoudelijk en financieel uit te werken. Dat dit stap voor stap zal moeten plaatsvinden, omdat niet alles tegelijk kan beseft een ieder. Voor de middellange en de lange termijn zullen zaken parallel worden uitgewerkt om tijdig besluiten te kunnen nemen en de groei van het OV en het goederenvervoer in goede banen te leiden. Dit heeft in begin 2021 geleid tot de landelijke OV-Ontwikkelagenda naar het Toekomstbeeld OV. Waar ook Noord- Nederland actief aan heeft meegewerkt. Via diverse menukaarten: 0 tot en met 8, wordt deze OV-Ontwikkelagenda opgediend. Enkele projecten daarvan zijn overigens al qua financiering, in het door het kabinet gepresenteerde Groeifonds, dan wel in de MIRT afspraken, opgenomen. En deels in het nieuwe coalitieakkoord (Rutte IV). Maar voor veel bouwstenen ontbreekt nog financiering. TBOV 2040 streeft (ook) naar zorgeloze OV reizen van deur tot deur. Goed voor de verstedelijkingsopgave, goed voor de (groenere) economie, goed voor klimaat en leefomgeving, goed voor de veiligheid en goed voor een inclusieve samenleving met sociale cohesie. Iedereen doet mee. Rijk, decentrale overheden en OV-partijen hebben de contouren van een Toekomstbeeld OV 2040 (TBOV 2040) geschetst. Met doelen en een verkenning van maatregelen. De betrokkenen zijn overtuigd van het belang en de kracht van het openbaar vervoer. Het landelijke Toekomstbeeld openbaar vervoer 2040 uitgelegd
Ontwikkelagenda voor openbaar vervoer in Noord-Nederland 68 In menukaart 0, de robuuste basis, zijn de belangrijkste maatregelen en investeringen opgenomen, die de realisatie van (andere) doelstellingen van het Toekomstbeeld OV mogelijk moeten maken. Ze scheppen voorwaarden en ruimte voor de bouwstenen in de overige menukaarten. Vervolgonderzoek en uitwerking binnen alle menu’s kan parallel worden opgestart. De menukaarten geven ook inzicht in de voorlopig ingeschatte kosten, de effecten en de afhankelijkheden binnen het OV-netwerk. Dit toekomstbeeld geeft natuurlijk input voor deze noordelijke Ontwikkelagenda. Immers veel projecten op een wat grotere schaal staan ook in dit TBOV 2040. Daarom vatten we die hier samen in de diverse menukaarten van het landelijke toekomstbeeld OV 2040. Keuzes Menukaarten Eerste stappen vanuit autonome ontwikkelingen • Een robuuste basis Hoofdkeuzen netwerk Focus op de kracht van het OV • Hoogfrequente stedenring • Versnellen naar de landsdelen • Internationaal verbinden • Kort grensoverschrijdend verbinden • OV in hoogstedelijke gebieden • Hoogwaardig OV in en tussen de regio’s Hoofdkeuzes Drempelloos van deur-to-deur • Knooppunten van de toekomst Hoofdkeuzes Veilig, duurzaam en efficiënt OV • Innovatief en duurzaam
69 TBOV Menukaart 0 toont algemene systeemkeuzes als energievoorziening, veiligheid op spoor (ERTMS) en automatisering van treinbesturing (ATO) maar ook het oplossen van een aantal huidige knelpunten, ook voor frequentieverhoging op het spoor tussen enkele stedelijke gebieden. Het doortrekken van de Noord-Zuidlijn naar Schiphol is een belangrijk onderdeel. Maar ook en zeker voor Noord-Nederland relevant, knelpunten bij bus, metro en tramvervoer worden in deze kaart opgenomen. TBOV Menukaart 1 betreft frequentieverhoging op het spoor in de (toekomstige) stedenring als opgenomen in de nationale Omgevingsvisie (NOVI). Voor NoordNederland is de frequentieverhoging voor de intercity van en naar Zwolle vanuit de Randstad van direct belang en heeft voor ons een hoge prioriteit. En goed aangesloten op de noordelijke lijnen (als de noordelijke spoordriehoek) waar frequentieverhoging van sprinters en sneltreindiensten bijdraagt aan een goed interstedelijk netwerk. TBOV Menukaart 2 wil de versnelling naar landsdelen bevorderen. Robuuste verbindingen en verbetering van het OV leiden tot kortere reistijden van en naar de stedelijke regio’s en tot een comfortabele reis. Het gaat daarbij met name om de verbindingen tussen de Randstad en Groningen, Leeuwarden, Hengelo, Enschede, Maastricht en Vlissingen. De nadruk op het verkorten van de reistijden. Reistijdwinst is te behalen door snellere treinen toe te voegen en aanvullende infrastructuur te realiseren. Voor NoordNederland zijn de bouwstenen de aanleg van de nieuwe Lelylijn (via Lelystad - Heerenveen – Drachten naar Groningen/ Leeuwarden) en de verhoging van de frequentie en snelheid op bestaand spoor tussen de Randstad en Groningen/ Leeuwarden via Zwolle.
70 Ontwikkelagenda voor openbaar vervoer in Noord-Nederland TBOV Menukaart 3 biedt bouwstenen voor internationale verbindingen met de belangrijkste strategische knooppunten, economische centra en binnensteden van Duitsland, België, Frankrijk en Engeland. Bouwsteen is hier ook de Wunderline, een rechtstreekse verbinding tussen Groningen en Bremen, waarbij overigens wordt vermeld dat de investering vooral in Duitsland moet plaatsvinden (onder andere vervanging van de Friesenbrücke). TBOV Menukaart 4 gaat in op het kort grensoverschrijdend verkeer, korte verbindingen met spoor, tram of bus in de grensgebieden. Dit om de sociale en economische uitwisseling te bevorderen. In de agenda wordt het mogelijk maken van personenvervoer tussen Emmen en Rheine niet genoemd. Deze optie was al opgenomen in de MIRT afspraken. TBOV Menukaart 5 zoomt in op OV in hoog-stedelijke gebieden. Hier ligt ook een relatie met de verstedelijkingsopgave. Het gaat om (lichte) spooraanpassingen en uitbreiding van hoogwaardige OV lijnen (HOV). Zoals het S-baanmodel (Assen)-GroningenZernike (extra sprinters) en HOV verbeteringen (doorstroom) in Groningen en Leeuwarden. TBOV Menukaart 6. In deze menukaart komen nationale en regionale OV samen. Regionaal lightrail, regionale snelbussen en sprinters hebben allemaal een functie om regio’s intern en met elkaar te verbinden. Door betere afstemming van de genoemde systemen kan het OV een sterker alternatief bieden voor de auto. Zorgeloos reizen! In Noord-Nederland gaat het om de bouwstenen: Vechtdallijn Emmen-Zwolle (versnelling, geen hogere frequentie), verbetering sneldienst GroningenLeeuwarden (incl. station Suikerzijde) en de Nedersaksenlijn, de nieuwe spoorverbinding tussen Stadskanaal, Emmen en Almelo). Ook (HOV) maatregelen als Groningen-Zernike en netwerk Fryslân worden hier (weer) genoemd als bouwsteen.
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=